رمز عملیات،«کروناویروس یا کووید ۱۹»

در مقاله پیشین به برخی از شاخص‌های بهداشت معنوی برای مقابله با بیماری‌های جسمی همچون کرونا ویروس اشاره کردیم از آنجا که مؤلفه‌های فراوان دیگری در حوزه بهداشت معنوی وجود دارد که نیازمند توجه و تبیین است در ادامه مقاله پیشین به پاره‌ای از این شاخص‌ها اشاره خواهیم داشت. شاخص‌های بسیار ارزشمندی که ترسیم کننده حیات معنوی انسان در بحران‌های جسمی و روحی بوده و به نوعی تبیین کننده زیبایی‌های سبک زندگی اسلامی است.

 
رمز عملیات، «کروناویروس یا کووید ۱۹»

با شیوع و فراگیری کرونا ویروس، و اپیدمی ترس و نگرانی از گسترش آن در کشور، متأسفانه رسانه‌های وابسته به غرب و اپوزیسیون خارجی نه تنها مرهمی بر درد ایرانیان نبودند، بلکه از آب گل آلود جامعه به نفع خود ماهیگیری کرده و «کروناویروس» را رمز عملیاتی برای حمله به ارزش‌های معنوی و دینی جامعه اسلامی قرار دادند، بسیاری از این رسانه‌ها با رفتارهای وقیحانه خود نشان دادند که هیچ گونه احترام و ارزشی به باورهای دینی و اخلاقی ندارند، این دسته افراد مصداق بارز «بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیاةَ الدُّنْیا؛[1] ولى شما زندگى دنیا را مقدم مى‏دارید»، هستند که تلاش‌های آنها راهی به جایی نخواهد برد، باری به هر جهت ما برای حفظ ارزش‌های معنوی در مصاف با سختی‌ها سعی داریم نگاه ارزشی و زیبابینانه‌ای به شاخص‌های دینی داشته باشیم.

 
تقویت نگاه توحیدی،  مثبت اندیشی و زیبابینی

یکی از موضوعات بسیار مهمی که در مصاف با سختی‌های زندگی و ناگواری‌ها باید به آن توجه داشت، تقویت نگاه توحیدی[2] و مثبت نگری در زندگی است، کم نیستند افرادی که در مصاف با سختی‌ها صبر و بردباری خود را کنار گذاشته و با ندیدن فلسفه بلا و گرفتاری، انگشت اتهام، عیب و ایراد را به سوی باری تعالی نشانه گرفته و از خدای خود گلایه و  قهر می‌کنند، در نظام توحیدی انسان به دنبال تقویت نگاه زیبابینی است، جلوه‌هایی از این نگاه زیبا را می‌توان در مصیبت و گرفتاری که در صحرای کربلا به وجود آمد مشاهده کرد که در عین عظمت بلا و سختی بانوی بهشتی کربلا این چنین بیان می‌دارد: «ما رأیتُ الّا جمیلاً؛[3]چیزی جز زیبایی را ندیدم» البته توجه به نظام توحیدی و نگاه موحدانه به هیچ وجه به معنای گرفتار شدن در دام جبرگرایی و همچنین سلب اختیار انسان نیست، باری به هر جهت در فلسفه بلایا و شرور عالم حکمت‌ و عبرت‌هایی نهفته است که بیشتر جنبه تربیتی و آموزشی دارد تا اینکه بشر شیفته و فریفته حیات دنیوی نشود و به ناپایداری زیبایی‌های آن ایمان آورد.
از جمله شاخص‌های روحی و روانی که در تمام ایام زندگی بخصوص در روزهای بیماری باید در انسان تقویت شود، روحیه نترسیدن و شجاعت است، البته حیات و مرگ و خلاصی از بیماری به اختیار باری تعالی است و نباید از آن ترسید و اگر ترسی هم وجود دارد باید از اعمال و رفتارهای گذشته و حال باشد، که آن را هم می توان با عنصر استغفار و توبه و بازگشت به درگاه ایزد منان مدیریت کرد.

 بیماری کرونا و مهارت‌های مدیریت دوران بیماری

1-تقویت روحیه توکل در بیماری و سختی‌ها

یکی از شاخص‌های بسیار کارآمد و اثربخش در بهداشت معنوی، تقویت روحیه اعتماد و توکل به خدای متعال و اهتمام جدی به آن است. توکل نوعی اعتماد، باور، و تکیه به خدای متعال است که ریشه در باور توحید افعالی دارد، در واقع زمانی که انسان به این مرحله از رشد و تعالی معنوی دست پیدا می‌کند که تحقق هر پدیده و موضوعی در عالم هستی مرتبط با مشیت و اراده‌ی الهی است، طبیعتاً در این چنین فضا و بینشی امید خود را از دیگران منقطع و تنها به ایزد منان تکیه و اعتماد می‌کند. شخص متوکل در بینش توحیدی خود با این باور زندگی می‌کند که  اسباب و علل ظاهری، تأثیر مستقل در زندگی و پدیده‌های آن ندارند و تأثیر آنها بسته به مشیت الهی و در طول قدرت خدا است. فضیلت توکل از جمله شاخص‌های اخلاقی و معنوی است که زمینه قوی شدن انسان در برابر مصیبت‌ها و سختی‌ها را فراهم می‌کند[4] از طرفی همین قوی شدن روحی به طور مستقیم در تقویت سیستم دفاعی و امنیتی بدن تأثیر مستقیمی به دنبال خواهد داشت.
 

 
2-تقویت روحیه شکرگزاری

یکی دیگر از شاخص‌های معنوی و اخلاقی که تأثیر مثبتی بر احیای حیات مادی و معنوی انسان به دنبال دارد، بهره‌مندی از روحیه شکرگزاری و قدردانی است.  در فرهنگ شکرگزاری انسان می‌آموزد که به داشته‌های خود بیاندیشد، این موضوع برخلاف رویه ناشکری و ناسپاسی است که از داشته‌ها و فرصت‌هاچشم پوشیده و نداشته‌ها را به رخ انسان می‌کشد، ایام بیماری بهترین فرصت برای اندیشیدن در خصوص نعمت سلامتی و شکر گزاری از نعمت های گذشته و حال است، چرا که افراد بیمار بیش از هر کسی متوجه اهمیت و ارزش نعمت سلامتی می‌شوند، هر چند در ایام بیماری افراد به واسطه علل و عواملی از برخی نعمت‌ها همچون سلامتی محروم شده‌اند، ولی انسان شاکر می‌آموزد نعمت‌هایی که او را احاطه کرده بیش از آن چیزی است که قابل احصا و شمارش باشد. باری به هر جهت در نظام و اندیشه توحیدی شکرگزاری نعمت‌های گذشته زمینه بهره‌مندی از نعمت های آینده است،[6] کما اینکه این وعده الهی است که فرموده است: «وَإِذ تَأَذَّنَ رَبُّکُم لَئِن شَکَرتُم لَأَزیدَنَّکُم ۖ وَلَئِن کَفَرتُم إِنَّ عَذابی لَشَدیدٌ؛[7]و (همچنین به خاطر بیاورید) هنگامی را که پروردگارتان اعلام داشت: «اگر شکرگزاری کنید، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود؛ و اگر ناسپاسی کنید، مجازاتم شدید است!»

 
4-تقویت روحیه حسن ظن و دوری از بدبینی

یکی دیگر از شاخص‌های اخلاقی که در حیات معنوی و مادی باید با قوّت تقویت شود، حسن ظّن به تدبیر و اراده‌ی الهی است، هر چند انسان همواره باید نفس خود را متهم دانسته و آن را مورد بازخواست و محاسبه شدید قرار دهد، ولی در خصوص ارتباط با خدای متعال و همنوعان همواره باید نوعی حسن ظن و خوش بینی هوشمندانه را در خود تقویت نماید، توجه به این مطلب لازم و ضروری است که خدای متعال لعنت کرده کسانی که به خدا سوء ظن دارند؛«الظّآنّینَ بِاللهِ ظَنَّ السَّوءِ عَلَیهِم دآئِرَةُ السَّوءِ وَ غَضِبَ اللهُ عَلَیهِم وَ لَعَنَهُم وَ اَعَدَّ لَهُم جَهَنَّمَ وَ سآءَت مَصیرًا»[8]یعنی خدا لعنت کرده کسانی را که به خدا سوءظن داشته باشند. حُسن ظنّ به خدای متعال این است که به وعده‌های الهی ایمان داشته باشیم که می‌فرماید «اِن تَنصُرُوا اللهَ یَنصُرکُم»، این را باور کنیم؛ و باور داشته باشیم که در همه احوال چه در اوضاع بیماری و سلامتی خدای متعال با متقیان و محسنان است. «اِنَّ ﷲَ مَعَ الَّذینَ اتَّقَوا وَ الَّذینَ هُم مُحسِنون»[9] این چنین حسن ظنی علاوه بر تقویت امیدواری در حیات مادی زمینه بهره‌مندی از برکات آسمانی را نیز فراهم می‌سازد.

 
5-تقویت روحیه شجاعت و نترسیدن

از جمله شاخص‌های روحی و روانی که در تمام ایام زندگی بخصوص در روزهای بیماری باید در انسان تقویت شود، روحیه نترسیدن و شجاعت است، البته حیات و مرگ و خلاصی از بیماری به اختیار باری تعالی است و نباید از آن ترسید و اگر ترسی هم وجود دارد باید از اعمال و رفتارهای گذشته و حال باشد، که آن را هم می توان با عنصر استغفار و توبه و بازگشت به درگاه ایزد منان مدیریت کرد، ولی صرف ترس از بیماری موضوعی است که می تواند اوضاع روحی و روانی انسان را بیش از پیش بدتر نماید. بر اساس روایات اسلامی انسان مؤمن هیچ گاه ترسو نیست: در منابع روایی از امام باقر(علیه السلام) نقل شده است: «لاَیَکُونُ الْمُؤْمِنُ جَبَاناً وَ لاَحَریِصاً وَ لاَشَحِیحاً »[10] یعنی   انسان با ایمان نه ترسوست و نه حریص و نه بخیل»
 
پی‌نوشت‌‍‌ها:
[1]. سوره اعلی، آیه 16.
[2]. سوره مبارکه نساء، آیه 78. «أَیْنَما تَکُونُوا یُدْرِکْکُمُ الْمَوْتُ وَ لَوْ کُنْتُمْ فی‏ بُرُوجٍ مُشَیَّدَةٍ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ یَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ إِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَقُولُوا هذِهِ مِنْ عِنْدِکَ قُلْ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ فَما لِهؤُلاءِ الْقَوْمِ لا یَکادُونَ یَفْقَهُونَ حَدیثاً؛ هر جا باشید، مرگ شما را درمى‏یابد؛ هر چند در برجهاى محکم باشید! و اگر به آنها [منافقان‏] حسنه (و پیروزى) برسد، مى‏گویند: «این، از ناحیه خداست.» و اگر سیّئه (و شکستى) برسد، مى‏گویند: «این، از ناحیه توست.» بگو: «همه اینها از ناحیه خداست». پس چرا این گروه حاضر نیستند سخنى را درک کنند؟»
[3]. اللهوف على قتلى الطفوف / ترجمه فهرى، ص159.
[4].الفقه المنسوب إلى الإمام الرضا(علیه السلام)، ص358.  امام موسی کاظم(علیه السلام) :«مَنْ أَرَادَ أَنْ یَکُونَ أَقْوَى النَّاسِ فَلْیَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّه‏؛هر که می خواهد که قویترین مردم باشد بر خدا توکل نماید».
[5]. مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۶۳ش، (دفتر اول) ج۱، ص۵۷.
[6]. نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ص80.  قال الحسین(علیه السلام) :«شُکرُکَ لِنِعمَةٍ سالِفَةٍ یَقتَضى نِعمَةً آنِفَةً؛شکر تو بر نعمت گذشته، زمینه ساز نعمت آینده است».
[7]. سوره مبارکه ابراهیم آیه ۷.
[8]. سوره مبارکه فتح، آیه 6.
[9]. سوره مبارکه نحل، آیه 128.
[10]. الخصال، ج‏1، ص83.